Chiến tranh đã qua đi gần nửa thế kỷ, song những mất mát, đau thương vẫn hiện hữu trong không ít gia đình những người từng tham gia chiến đấu, phục vụ chiến đấu trên khắp các vùng quê do di chứng chất độc hóa học quân đội Mỹ rải xuống chiến trường miền Nam. Trong trận chiến đấu mới không tiếng súng, bằng ý chí, nghị lực kiên cường của bộ đội Cụ Hồ, họ đã mạnh mẽ vượt lên nỗi đau da cam, vươn lên trong cuộc sống.
Cha con cựu chiến binh - nạn nhân chất độc da cam Dương Viết Lý
ở thôn Dân Chủ, xã Thượng Long, huyện Yên Lập
Chúng tôi đến thăm gia đình ông Nguyễn Hữu Thiện ở thôn Dân Chủ, xã Thượng Long, huyện Yên Lập vào đúng dịp kỷ niệm Ngày Thương binh- Liệt sĩ (27/7) và Ngày vì nạn nhân chất độc Da cam/dioxin (NNCĐDC) Việt Nam (10/8). Trong ngôi nhà hai tầng nằm giữa những quả đồi bao quanh bởi màu xanh của quế và cây nguyên liệu, chúng tôi được nghe ông kể về cuộc đời binh nghiệp của mình. Năm 1974, ông Thiện khi đó vừa tròn 18 tuổi đã tình nguyện viết đơn lên đường nhập ngũ. Sau ba tháng huấn luyện, ông được biên chế vào đơn vị đặc công bộ binh thuộc C20 Sư đoàn 10, Binh đoàn Tây Nguyên, tham gia chiến đấu ở các cánh rừng Tây Nguyên, từ Đường 9-Khe Sanh đến Chiến dịch Hồ Chí Minh giải phóng miền Nam năm 1975, rồi giúp nước bạn Campuchia.
Trong một lần nghỉ phép (năm 1981), cha mẹ hai bên se duyên cho ông Thiện và cô thôn nữ xóm bên nên vợ chồng. Sau hai năm, gia đình đón đứa con gái đầu lòng tên là Nguyễn Thị Hòa. Đứa bé sinh ra bình thường như bao đứa trẻ khác, nhưng bốn tuổi mới biết đi, ốm đau quanh năm. Thương con, thương vợ cứ có dịp về phép là ông lại đưa con đi các bệnh viện chạy chữa, nhưng bệnh tình không thuyên giảm do di chứng chất độc hóa học từ chính ông để lại.
Sau thời gian dài phục vụ trong quân ngũ, ông Thiện được nghỉ chế độ hưởng mức trợ cấp 61% đối với người tham gia kháng chiến bị hậu quả trực tiếp của chất độc hóa học. Tiếp nối truyền thống bộ đội Cụ Hồ, với trách nhiệm là Chi hội phó Chi hội nạn nhân chất độc da cam/dioxin xã Thượng Long, ông luôn đi đầu trong mọi hoạt động, phong trào do các cấp phát động; động viên các con phát triển kinh tế, chăm lo xây dựng gia đình ấm no hạnh phúc. Đến nay gia đình ông có hàng trăm cây quế cho thu hoạch, chăn nuôi cá, gà, vịt, lợn, mỗi năm thu nhập khoảng 100 triệu đồng.
Vừa là đồng đội và cũng ở cùng xã với ông Thiện là cựu chiến binh Nguyễn Văn Dũng- Chi hội trưởng Chi hội nạn nhân chất độc Da cam/dioxin xã Thượng Long, huyện Yên Lập- người luôn nỗ lực vì công việc chung của thôn, xóm và các gia đình hội viên, nạn nhân. Ông chia sẻ: “Ngày trở về, dẫu mang trong mình chất độc hóa học, nhưng tôi đã may mắn hơn hàng trăm, hàng ngàn đồng đội nằm xuống nơi chiến trường. Thế nên, dù cuộc sống thường nhật có khó khăn, vất vả đến đâu, tôi cũng không đầu hàng”.
Trở về sau cuộc chiến, nhiều người là thương binh, bệnh binh, bị phơi nhiễm chất độc hóa học, vượt lên số phận nghiệt ngã, những người lính năm xưa nay về với đời thường tích cực tham gia vào các hoạt động tại địa phương, nỗ lực phát triển kinh tế gia đình, xây dựng nông thôn mới. Nhiều cán bộ Hội tuổi cao, sức khỏe yếu do bệnh tật và hầu hết không có phụ cấp, song bằng sự nhiệt huyết, lòng nhân ái, họ đã động viên nhau hoàn thành tốt nhiệm vụ, vận động các hội viên, nạn nhân đóng góp xây dựng quỹ hội tạo nguồn kinh phí từ 20-65 triệu đồng để thăm hỏi các hội viên, nạn nhân khi ốm đau, hiếu, hỷ; cho vay không tính lãi để phát triển kinh tế. Điển hình như ở các Hội nạn nhân chất độc da cam/dioxin xã Xuân An, Lương Sơn, thị trấn
Các cựu chiến binh nạn nhân chất độc da cam huyện Yên Lập động viên nhau thực hiện tốt các phong trào thi đua, các cuộc vận động, giúp nhau phát triển kinh tế gia đình.